ISBN Nedir?

·ISBN (International Standard Book Number), hızla değişen ve gelişen dünyamızda artan bilgi üretimini izleyebilmek ve geniş çapta kullanıma sunmak için 1972 yılında Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO) tarafından hazırlanan ve üye ülkelerin onayı ile yürürlüğe giren bir kitap numaralama sistemidir.
·Amaç, kitap numaralarının uluslararası bir yöntemle düzenlenerek standardize edilip, Uluslararası Standart Kitap Numarası (ISBN) verilerek belirli bir yayımcının yayınladığı bir materyalin kimliğini tanımlamaktır.
·ISBN sistemi, yayınlanan her materyale bir tanımlama numarası verir. Bu numara dört grup ve on haneden oluşur. Birinci grup yayının yapıldığı ülkeyi, ikinci grup yayımcıyı, üçüncü grup materyale ait sıra numarasını belirler. Dördüncü  
grup da ISBN’ nin doğruluğunun denetimini sağlayan tek haneli bir rakamdır.
Örneğin; ISBN 1995 Türkiye Yayımcı Kataloğunun numarası “ISBN 975-17-1627-6”dır. Bu numarada 975 Türkiye’yi, 17 Kültür ve Turizm Bakanlığı’nı, 1627 Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın ISBN alan yayınını (1995 Türkiye Yayımcı Kataloğu), 6  ise denetim numarasını göstermektedir.

Nelere Uluslararası Standart Kitap Numarası (ISBN) verilir?

·Basılı materyal (kitap, katalog, yıllık vb.)
·Mikroformlar
·Video, film ve kasetler (eğitim amaçlı)
·Karma yayın araçları (kitap+kaset, kitap+CD gibi)
·Bilgisayar yazılımları (eğitim amaçlı)
·Atlas ve haritalar
·Braille alfabesiyle yazılmış materyal
·Elektronik yayınlar (http, www, ftp, CD, disket vb.)

Nelere Uluslararası Standart Kitap Numarası (ISBN) verilmez?

·Takvim ve günlükler
·El yazması eserler
·Broşürler
·Poster, afiş ve gazeteler
·Gösteri programları (tiyatro, müzikal, resital, konser vb.)
·Okul müfredat programları
·Formlar
·Ajandalar
·Fiyat listeleri, satış ve reklam katalogları, reçeteler
·Kitap haline getirilmemiş makale, genelge, yönerge vb. materyal

ISBN nasıl alınır?

·ISBN sistemine katılabilmek için yayımcı bilgileri ile yayımcının gelecek on yıl için basmayı tasarladığı yayın sayısını içeren “Yayımcı Başvuru Formu” doldurularak ISBN Türkiye Ajansı’na (Kütüphaneler Genel Müdürlüğü) başvurulur.
·ISBN’ nin zamanında yayımcıya ulaştırılabilmesi için “Materyale ait Bilgiler Formu” nun yayın baskıya girmeden yaklaşık bir ay önce, eksiksiz olarak ISBN Türkiye Ajansı’nda olabilecek biçimde ulaştırılması gerekir.
·Başvuru, Ajansa ulaştığında yayımcıya, on yıllık yayın kapasitesiyle orantılı bir yayımcı ön sayısı belirlenerek buna bağlı numara grubu ayrılır. Bu sayı grubu sadece o yayımcıya aittir.
 Örneğin; Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yayımcı ön sayısı 17'dir ve sadece Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yayınlarında kullanılır.
·Yayımcı Başvuru Formu, ISBN sistemine ilk giriş için bir kez doldurur.
·Yayımcılar, basımla ilgili bilgileri kesinleşmiş her bir materyal için “Materyale Ait Bilgiler Formu” nu doldurarak ajansa iletir.
·Başvuru formları, faks ile gönderilebileceği gibi e-mail aracılığı ile de ulaştırılabilir. Yayımcılar, başvuru sonrasında materyale ait bibliyografik bilgileri ve numaralarını internetteki web sayfamızdan da öğrenebilirler. Ayrıca, e-mail  
adreslerini veren yayımcılara, ISBN otomatik olarak iletileceği gibi, yayımcılar ajansı telefonla aradıkları takdirde numaralarını alabilirler. Ancak resmi bildirim, formun aslı ajansa ulaştığında yayımcıya gönderilir.
·Formlarda, ISBN verilen yayımcı konumundaki kişi ve kuruluşlarla ilgili bilgiler ile kaşe, mühür, sorumlu ad ve imzalarının yer alması gerekir.

ISBN’ nin Kontrolü

·Ajansta kayıtlı bulunan ve internete aktarılan bibliyografik bilgilerin doğruluğunun ve ISBN’nin standartlara uygun basılıp basılmadığının denetlenebilmesi için, basımdan hemen sonra materyalin bir örneği ajansa gönderilmelidir. Aksi takdirde, materyal ulusal ve ticari bibliyografyalarda yer almayacağı gibi internete aktarılan veriler de yanlış ve eksik kalacaktır.

ISBN’ nin Sağladığı Yararlar:

·Yayımcı ön sayısı verilen yayımcılara ilişkin bilgiler, altı ayda bir Uluslararası ISBN Merkezine bildirilmekte, Merkez tarafından yayınlanan “Uluslararası Yayımcı Kataloğu” aracılığı ile bu sisteme kayıtlı ülkelere duyurulmaktadır. ISBN alan materyale ilişkin bilgiler, ISBN Türkiye Ajansı olarak Kütüphaneler Genel Müdürlüğünce ilgili çevrelere iletilmektedir.
·ISBN, barkod üretiminde yoğun olarak kullanılması nedeniyle, ticari dağıtım sistemlerine hız ve etkinlik kazandırarak yayımcılar ve kitap satıcıları arasında etkin ve ekonomik bir iletişim sağlayacağı gibi, materyal siparişlerine,   
yazışmalara ve bibliyografik tarama işlemlerine de hız kazandırmaktadır.
·Kütüphane içi sipariş, satın alma ve ödünç verme ile kütüphaneler arası ödünç verme işlemlerini, toplu katalogların oluşturulmasını kolaylaştırmaktadır.

AÇIKLAMALAR:

·Daha önce ISBN alan bir materyal, aynı yayımcı tarafından farklı bir adla yada başka bir yayımcı tarafından basılacaksa yeni bir ISBN alınması gerekir.
·Ayrı basımlar için yeni bir ISBN alınır.
·İçeriğinde ve biçiminde değişiklik yapılarak yeniden basılacak materyal için, yeni bir ISBN alınır. Ancak materyal hiçbir değişiklik olmaksızın yeniden yayınlanacaksa yeni bir ISBN almasına gerek yoktur.
·Aynı yayımcı tarafından bir materyal için alınmış olan ISBN, aynı yayımcının başka bir materyali için kullanılamaz.
·Aynı materyal, farklı dillerde basılacak ise her bir dil için ayrı ISBN alır ve dili Materyale Ait Bilgiler Formu’nda belirtilir.
·Materyal, birden çok yayımcı tarafından ortak yayın olarak işlem görecekse, her yayımcının kendi yayımcı ön sayısı üzerinden ISBN alması gerekir.
·Yılda bir kere yayınlanacak materyale ISBN ile birlikte ISSN (Uluslararası Standart Süreli Yayın Numarası) de verilir.
·Yayımcının, ilk başvuruda belirlediği yayınlar için aldığı ön sayı grubu bittiğinde yeni yayınları için ikinci bir yayımcı ön sayısı verilir.
·ISBN alınan yayının bibliyografik bilgilerinde bir değişiklik varsa, kayıtların düzeltilebilmesi için ajansa bildirilir.
 Birden fazla ciltten oluşan yayınlarda her cilde verilen ISBN yanında bütün ciltlerde ortak kullanılmak üzere bir de takım numarası verilir.
Örneğin; Sefiller
ISBN 975-6856-00-9 (tk. no)
 ISBN 975-6856-01-7 (1.c.)
·Birden fazla yayından oluşan setler için (ayrı ayrı satılmayacağı kesinse) tek bir ISBN alınır ve set içerisindeki her yayına aynı numara basılır.
·ISBN sistemine kayıtlı şirket statüsündeki bir yayımcıya ait yayın hakları başka bir kişi ya da kurum tarafından satın alındığında ya da yayımcının yayın hayatına son vermesi durumunda ajans bilgilendirilir.
·Yayımcı isim değişikliği yapmış ise yeni bir yayımcı ön sayısı için ajansa başvurmalıdır.
·Yazarlar herhangi bir yayıneviyle anlaşmadan da kişisel olarak ISBN sistemine kayıt olabilir ve yayımcı ön sayısı alabilir.
·Üniversitelere bağlı birimlerle Bakanlıklara bağlı alt birimler bağlı bulundukları birimin yayımcı ön sayısını kullanırlar. Üniversitelere bağlı alt birimler ISBN almak istediklerinde, “Materyale Ait Bilgiler Formu”nu üniversitelerin yayın kurulu    ya da kütüphane dokümantasyon birimlerince onaylatarak, kurum kaşesi, yetkilisinin adı soyadı ve imzası ile ajansa gönderir.
·Birlikler, odalar, holdingler vb. bağlı oldukları üst birimin yayımcı ön sayısı üzerinden numara alır.
Örneğin; Makine Mühendisleri Odası, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği gibi
·Alındığı halde basılmayan ya da yanlış basılan ISBN’ nin hiçbir geçerliliği yoktur. Bu gibi durumlarda ajans bilgilendirilir.
·ISBN telif hakkını koruyucu bir sistem değildir.
·Fiyat değişiklikleri yeni bir ISBN alınmasını gerektirmez.

Elektronik Yayınlar

·Aynı yayın hem basılı materyal hem de elektronik ortamda yayınlanacak ise her biri için ayrı ISBN alınır.
·Bir bilgisayar yazılımının farklı dilde uygulamaları var ise, farklı elektronik ortamlarda kullanılıyorsa her biri için ayrı ISBN alınır.
·Bilgisayar yazılımı ile birlikte satılan el kitaplarına ayrı ISBN verilmez. El kitabında, yazılım için verilen ISBN kullanılır.
·Bir yazılım paketi birden fazla parçadan oluşuyor ve ayrı ayrı kullanılıyorsa her biri için ayrı ISBN, parçalar tek başına kullanılamıyor ve satılmıyorsa paket için bir ISBN alınır.
·Bilgisayar yazılımlarında ambalaj değişikliği yeni bir ISBN gerektirmez.

ISBN Materyalin Neresinde Yer Alır

·ISBN kitaplarda, bibliyografik bilgilerin bulunduğu iç ve dış kapağın arkasına matbaa tekniği ile okunabilecek büyüklükte basılmalıdır. Numaranın, başka bir teknik (damga, etiket vb.) ile basılması ISBN sistemine aykırıdır.
·Kitap dışı materyalde ( kaset, CD vb.) numara etikete ve koruyucu kapağa basılır.