İZMİR İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ

UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras

 

UNESCO SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRAS

Somut olmayan kültürel miras; toplulukların, grupların, kimi durumlarda bireylerin kültürel miraslarının bir parçası olarak tanımladıkları, uygulamaları, temsilleri, anlatımları, bilgileri ve becerileri ile bunlarla ilgili araç gereç ve kültürel mekânlarında içinde bulunduğu unsurlar şeklinde tanımlanabilir. Somut olmayan kültürel miras bir anlamda insanlığın kuşaktan kuşağa aktardığı, aktararak yaşattığı, ortak belleğidir.
Bu düşünceden hareketle Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Teşkilatı UNESCO, 2003 yılında temel amacı kültürel mirası korumak olan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesini kabul etmiştir. Türkiye 2006 yılında sözleşmeye taraf olmuştur. Sözleşmede tanımlanan Somut Olmayan Kültürel Mirasın alanları aşağıda başlıklar altında belirir.

  1. SÖZLÜ GELENEKLER VE ANLATIMLAR: Mitler, destanlar, efsaneler, halk hikayeleri, masallar, bilmeceler, halk şiiri, aşıklık geleneği, ağıtlar, ninniler vb.
  2. GÖSTERİ SANATLARI : Geleneksel tiyatro (gölge oyunu, kukla, meddah, köy seyirlik oyunları gibi), halk oyunları, halk müziği, çocuk oyunları, halk sporları vb.
  3. TOPLUMSAL UYGULAMALAR, RİTÜELLER VE ŞÖLENLER: Yaşamın dönüm noktaları (doğum, sünnet, askerlik uygulamaları, düğün, ölüm ritüelleri vb.), kutlamalar, bayramlar, panayır, festivaller (Mesir Macunu Şenliği, Kırkpınar Yağlı Güreş Festivali vb.), yıl dönümü, anma günleri, mevsimlik bayramlar (Hıdrellez, Nevruz, Mayıs Yedisi vb.), dinsel içerikli ritüeller (Sema, Semah vb.)
  4. EL SANATLARI GELENEĞİ: Dokumalar, ağaç işleri, bakırcılık, demircilik, ahşap oymacılığı, çömlekçilik, yorgancılık, semercilik, telkari, ebru, hat, tezhip vb.
  5. DOĞA VE EVRENLE İLGİLİ BİLGİ VE UYGULAMALAR: halk hekimliği, halk meteorolojisi, halk matematiği, halk mimarisi, halk ekonomisi,halk mutfağı, kutsal ve törensel yemekler (aşure, keşkek vb.)

İZMİR’DE SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRAS

UNESCO Somut Olmayan Miras Sözleşmesi (SOKÜM) kapsamında Türkiye’de yapılan çalışmalar, SOKÜM Ulusal Envanteri ve Yaşayan İnsan Hazineleri sistemi olmak üzere iki ana başlık altında yürütülmektedir.

İzmir’den 2012 yılında, nazar boncuğu ustası Mahmut Sür, 2020 yılında ise âşıklık geleneği temsilcisi Ali Rıza Ezgi Yaşayan İnsan Hazinesi ilan edilmiştir. İzmir’den önerilen ve Somut Olmayan Kültürel Miras Türkiye Ulusal Envanterine kayıt edilen unsurlar aşağıda yer almaktadır.  Genel olarak SOKÜM Türkiye Ulusal Envanterine ise Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğümüzün https://aregem.ktb.gov.tr/TR-279417/somut-olm-kult-miras-turkiye-ulusal-envanteri.html  linkinden ulaşabilirsiniz.

SIRA
NO

UNSUR GRUP
BAŞLIKLARI

UNSURLAR

İL ENVANTERİ / YEREL UYGULAMALARI

1

Geleneksel el sanatı ustalığı (Geleneksel zanaatkarlık)

Nazar Boncuğu Geleneği ve yapım ustalığı

Nazar boncuğu yapımcılığı

2

Geleneksel el sanatı ustalığı (Geleneksel zanaatkarlık)

Keçecilik

Keçecilik

3

Geleneksel el sanatı ustalığı (Geleneksel zanaatkarlık)

Çömlekçilik

Menemen Çömlekçiliği

4

Geleneksel el sanatı ustalığı (Geleneksel zanaatkarlık)

Dericilik ve deri işlemeciliği

Karatabaklık/ Parşomen Yapımı

5

Geleneksel el sanatı ustalığı (Geleneksel zanaatkarlık)

Sepetçilik/Hasır örücülüğü

Sepetçilik

6

Dokuma Sanatı ve gelenekleri

Bez dokuma geleneği

Beledi dokumacılığı

7

Oya/nakış işleme, dikiş ve örgü gelenekleri

Oya Sanatı

İğne oyası

8

Oya/nakış işleme, dikiş ve örgü gelenekleri

İşleme ve nakış sanatı

Tel sarma

9

Geleneksel çalgı yapımcılığı ve icracılığı

Kabak kemane yapımcılığı ve icracılığı

Kabak kemane yapımcılığı

10

Geleneksel çalgı yapımcılığı ve icracılığı

Klarnet yapımcılığı ve icracılığı

Klarnet icracılığı

11

Geleneksel çocuk oyunları ve oyuncakları

Çocuk oyunları oynama gelenekleri

Karambol

12

Geleneksel toplantılar ve teşkilatlanmalar

Barana, sıra gecesi, yâren vb. geleneksel sohbet toplantıları

Delikanlı odaları

13

Geleneksel toplantılar ve teşkilatlanmalar

Zeybeklik geleneği

Zeybeklik

14

Yardımlaşma, dayanışma ve hayır gelenekleri

Kermes geleneği

Bergama kermesi

15

Yardımlaşma, dayanışma ve hayır gelenekleri

Hayır geleneği

Mahya

16

Yardımlaşma, dayanışma ve hayır gelenekleri

Hayır geleneği

Lokma

17

Doğum öncesi / sonrası ve çocukluk çağı gelenekleri

Sünnet töreni gelenekleri

Sünnet yatağı süsleme

18

Evlenme gelenekleri

Çeyiz geleneği

Çeyiz ve çeyiz serme

19

Takvime bağlı inanış, kutlama ve gelenekler

Hıdırellez

Hıdırellez

20

Takvime bağlı inanış, kutlama ve gelenekler

Hıdırellez

Beyler Köyü Hıdrellez Şenlikleri

21

Takvime bağlı inanış, kutlama ve gelenekler

Nevruz

Sultan Nevruz

22

Takvime bağlı inanış, kutlama ve gelenekler

Çoban Bayramları: Koç katımı, yünüm-koyun yüzdürme

Keçi kırkım törenleri

23

Takvime bağlı inanış, kutlama ve gelenekler

Yanar gecesi

Yanar gecesi

24

Halk Ozanlığı geleneği

Aşıklık geleneği

Aşıklık

25

Halk müziği ve Türkü söyleme geleneği

Roman müzik kültürü

Roman havası

26

Geleneksel Seyirlik Sanatlar ve Oyunları

Geleneksel sirk sanatları

Canbazhane/Körmük geleneği

27

Geleneksel sporlar

Geleneksel Türk okçuluğu

Yaya okçuluk

28

Türk mutfak kültürü/ geleneksel yiyecek-içecek yapımı ve toplumsal uygulamaları

Geleneksel simit yapımı

İzmir gevreği